Uit het (groene) Hart gegrepen: Transparantie dekt zoveel ladingen.
Nieuwveen – In de serie “uit het (groene) hart gegrepen pakt onze columnist/verslaggever/presentator Theo Leliveld de pen op en laat zijn licht schijnen over zaken met zijn visie. Soms ongepolijst, maar altijd met de beste intenties ventileert hij zijn levenservaring. Wij willen dit onze lezers en volgers niet onthouden…
Transparantie dekt zoveel ladingen.
Waarom transparantie niet altijd in je voordeel werkt?
Transparantie dekt zoveel ladingen: doorzichtigheid, openheid, toegankelijkheid, eerlijkheid. Wat er nu precies mee bedoeld wordt, kan perfect in het midden worden gelaten. Vrijwel iedereen vindt transparantie een positief woord. De werking ervan is bij problemen in de politiek of het bedrijfsleven uitermate heilzaam. Gaat het mis, dan moeten we transparanter worden. Boetedoening en oplossing in één woord. Hoe het dan precies verder moet, doet er eigenlijk niet toe. Toch gebruiken we dit mooie woord nog niet zo lang in deze context. Het is pas een jaar of dertig echt in opmars binnen politiek en bedrijfsleven.
Bedrijven worden te groot en onoverzichtelijk.
Managers betalen zichzelf hoge lonen en dikke bonussen. Ze investeren in prestigieuze gebouwen, en dat is niet wat aandeelhouders van hen verwachten. Transparantie moet machthebbers nu eerlijker en controleerbaar maken. Het idee: wie gezien wordt, zal zich vanzelf wel goed gedragen. Het is meteen een enorme boost voor het gebruik van het woord transparantie.
Transparantie is niet neutraal
Wat bedrijven nodig hebben, is een meer open bedrijfscultuur. Openheid en aanspreekbaarheid moeten worden georganiseerd, en dit in alle lagen van het bedrijf. Alleen is transparantie verre van neutraal. Informatie delen is altijd het resultaat van selectie en bewerking. Juristen, accountants, communicatiemanagers hebben er een dagtaak aan.
Gevoelige onderwerpen
Transparantie is een kunst. Welke ongemakkelijke dingen laat je weg zonder dat ze als een boemerang terugkeren? Hoe kan je transparantie gebruiken om te manipuleren, om verwarring te creëren, om te vertroebelen? Hoe moffel je een probleem weg tussen zoveel mogelijk details? En dat is allemaal afhankelijk van het (digitale) kanaal dat wordt gekozen. Op sociale media is natuurlijk minder plaats dan in een financieel persbericht van dertig kantjes. Ook het publiceren van de lonen en bonussen van topmanagers blijkt geen wondermiddel. Deze transparantie leidt niet tot applaus over zoveel open- en eerlijkheid. Eerder tot woede en wantrouwen, ook bij de eigen werknemers. Bovendien heeft deze openheid een prijsopdrijvend effect. Wie ziet dat een collega bij een vergelijkbaar bedrijf veel meer verdient, gaat meteen in onderhandeling. Transparantie is dus niet altijd effectief, soms wordt juist het tegenovergestelde effect bereikt.
Transparantie als stoplap
Zo zien we transparantie steeds vaker optreden als de poetslap, de stoplap en de schaamlap bij alles wat er gebeurt en misgaat. Transparantie ‘het meest overschatte en misbruikte woord’ in moderne communicatie. ‘Transparantie zorgt namelijk voor te veel informatie, te veel keuzemogelijkheden, zonder daarbij de broodnodige scheiding te leveren van oorzaak en gevolg of van hoofd- en bijzaken.’ Transparantie is spreken, maar niets zeggen. Het is een doorkijkje geven, maar geen inzicht verschaffen. Het levert alleen maar meer vraagtekens op en een hoofd vol keuzestress. Het meten van de CO2-uitstoot is dan nog een eitje vergeleken met het meten van de impact op biodiversiteit. De kwaliteit van de informatie moet bovendien gelijk zijn aan de kwaliteit van de financiële informatie. En al die niet-financiële verslaglegging moet ook nog getoetst worden door een accountant.
Open zijn over salaris
En dat betekent dat bedrijven onder meer transparant moeten zijn over de lonen van collega’s die hetzelfde werk doen en over de verschillen in beloning tussen mannen en vrouwen. Dat zal een stevige aanpassing worden wanneer deze richtlijn in lokale wetgeving is omgezet. Minder dan de helft van de Nederlandse werkgevers (48,5 procent) communiceert open en transparant over loonbeleid en arbeidsvoorwaarden. De helft van de medewerkers (46 procent) heeft er alvast geen problemen mee om open te zijn tegen collega’s over het salaris.
Transparantie dekt zoveel ladingen: doorzichtigheid, openheid, toegankelijkheid, eerlijkheid.
Transparantie lijkt makkelijk maar in praktijk is nog wel erg moeilijk.